Helaas is de Stichting Wederopbouw Slot Schaesberg opgehouden met haar bestaan. Sinds 1 juli 2024 is het weer beperkt mogelijk om Kasteel Schaesberg te bezoeken. Je kunt het kasteel bezoeken van woensdag tot en met vrijdag van 10.30 tot 15.30. Bezoeken kan alleen met een rondleiding.

In de Zuid-Limburgse plaats Landgraaf is enkele jaren geleden een uniek project van start gegaan: de wederopbouw van Kasteel Schaesberg. En niet alleen het Kasteel zelf wordt weer opgebouwd, ook rondom het Kasteel is men bezig aan een groot project. Zo is er al een speeltuin en een kinderboerderij en wordt er de komende jaren ook gewerkt aan de bouw van een heus ambachtendorp. Wij namen een kijkje om te zien hoe de wederopbouw van een Middeleeuws kasteel te werk gaat.

Over Kasteel Schaesberg

De geschiedenis van Kasteel Schaesberg gaat terug tot de 16e eeuw toen de familie Von Schaesberg op de restanten van hun oude burcht een nieuw kasteel liet bouwen. Kasteel Schaesberg was een zogenaamde waterburcht; een kasteel dat wordt omgeven door een gracht of dat staat in een meer of in een rivier. Het Kasteel was een mooi voorbeeld van de Maaslandse bouwstijl waarbij de muren waren opgetrokken uit speklagen. Een speklaag is een lichte steenlaag tussen twee lagen van baksteen. 

Toen de laatste bewoner in 1733 uit het kasteel vertrok, raakte het kasteel in verval. In 1743 deed het kasteel kort dienst als gevangenis voor de Bokkenrijders die hier hun proces afwachtten. In 1945 werd Kasteel Schaesberg door de Nederlandse staat als Duits bezit beschouwd en geconfisqueerd. Het kasteel werd aan de toenmalige gemeente Schaesberg (nu een kern van de gemeente Landgraaf) gegeven. De gemeente Schaesberg had een onderhoudsverplichting maar nam dit niet al te serieus. Het kasteel werd niet of nauwelijks onderhouden en er was sprake van vandalisme. In 1965 brak er brand uit in de voorburcht. Deze werd daarna in 1968 gesloopt. Pas in 1975 werden de overige restanten van Kasteel Schaesberg versterkt. Op oude privé foto’s van mijn familie uit de jaren 30 is het Kasteel nog goed te herkennen. 

Tot 2012 waren de kasteelgrachten, twee eilanden van het herenhuis en de restanten van de voorburcht nog aanwezig. Van het hoofdgebouw stonden nog twee muren van een hoektoren overeind

Project herbouw Kasteel Schaesberg

In 2012 startte de gemeente Landgraaf met de herbouw van Kasteel Schaesberg. De belangrijkste doelstelling van de gemeente was dat deze herbouw op ambachtelijke en wetenschappelijk verantwoorde basis zou plaastvinden. En ook de omgeving van het kasteel zou worden ontwikkeld in een bijbehorend themapark. 

Oude ambachten

Het belangrijkste aspect van de herbouw van Kasteel Schaesberg is de aandacht voor de oude Nederlandse ambachten. Door het kasteel steen voor steen weer op te bouwen, kan iedereen kennis maken met beroepen als metselaar, timmeren, meubelmakers, steenhouwers, smeden en andere beroepen. Je kunt jezelf ook opgeven als vrijwilliger. De begeleiding staat onder toezicht van ervaren vaklieden die hier ook als vrijwillger aan de slag zijn. Er wordt gebruik gemaakt van historische- en moderne bouwtechnieken.

Bouwmateriaal

Door de herbouw van Kasteel Schaesberg komen niet alleen oude ambachten weer tot leven, maar wordt er ook gebruik gemaakt van historische bouwmaterialen. Er zijn bakstenen nodig, kalk mortel, eiken balken, leien voor de daken en ook heel veel smeedwerk. Al dit materiaal wordt lokaal aangeworven. Zo worden de stenen in de buurt gebakken en het smeedwerk op het terrein zelf gemaakt. Als bezoeker van het kasteel kun je zo van dichtbij meemaken hoe het proces verloopt.

Een bezoek aan Kasteel Schaesberg met kinderen

Wij bezoeken Kasteel Schaesberg op een mooie dag in juni. We worden eerst hartelijk begroet in het bezoekerscentrum. We kiezen voor een rondleiding over het terrein met een enthousiaste vrijwilliger. Wil je liever zonder vrijwilliger op pad, dan kun je ook kiezen voor de audiotour. Deze kun je zelf downloaden op je telefoon. Op het terrein staan verschillende audiolocaties. Zo leer je in een uur heel veel over het kasteel. 

De oude foto

Onze rondleiding begint in het bezoekerscentrum bij een grote, oude foto. Hier legt onze vrijwilligster het een en ander uit over de geschiedenis van het kasteel. De foto werd gemaakt aan het einde van de 19e eeuw en het verval van het kasteel is al goed zichtbaar. De fotograaf was architect AJM Mulder die in de 19e eeuw een nog een aantal andere foto’s en gedetailleerde bouwtekeningen vervaardigde. Zijn werk wordt vandaag de dag gebruikt bij de herbouw. In het bezoekerscentrum staan ook nog een aantal vitrines met gevonden voorwerpen en is er tevens een winkeltje en een leuke speelhoek voor kinderen. 

Hof van Schaesberg

We verlaten het bezoekerscentrum en wandelen naar de kasteeltuin Hof van Schaesberg. In deze tuin staan bloemen, kruiden en vergeten groenten met prachtige namen als Cordelkruijt en Gods Genade. Volgens de gids staan er ook giftige kruiden en dat trekt natuurlijk de aandacht van de kinderen. Ze willen voornamelijk weten wat er gebeurt als je dat kruid binnenkrijgt. De tuin is verdeeld in twaalf vakken met elk een ander soort gewas. Na de tuin lopen we via een nieuw aangelegde brug naar een heuvel met een bakkersoven erop. Het oventje is al gebruik, regelmatig wrodt er een brood in gebakken. We lopen nog een klein stukje door waar de fundamenten van een houten aanlegsteiger zien. Hier komt een trekpontje naar de overkant zodat je gemakkelijk bij de speeltuin en de kinderboerderij kunt komen (op het moment van ons bezoek was de trekpont nog in aanbouw, maar inmiddels is deze al in gebruik genomen).

Ruine Kasteel Schaesberg

Via de tuin keren we terug naar het bezoekerscentrum en steken het grote plein over naar de ruine van het slot zelf. Via de ingang komen we uit op de bovenste omloop. We volgen de route die aangegeven staat met pijlen. Vanaf de bovenste omloop hebben we een mooi uitzicht over de slotgracht. Mijn kinderen zien zelfs een paar kleine schildpadjes zonnen op een steen in het water. We dalen een trap af en komen in de kelder van wat vroeger het hoofdhuis was. 

De Bokkenrijders 

Een deel van de kelder is nog overdekt. De kelder heeft een tijdlang dienst gedaan als gevangenis. Zo werden hier in 1743 40 mensen vastgezet die ervan werden beschuldigd lid te zijn van de bende van de Bokkenrijders. In de 18e eeuw werd dit deel van Limburg gesteisterd door een golf van criminaliteit. Dit werd toegeschreven aan de Bokkenrijders; een groep personen die zich op bokken door de lucht zouden verplaatsen. De legende van de Bokkenrijders is zeker bekend in Landgraaf en de kinderen vinden dit verhaal erg interessant en stellen honderd vragen. Reden de mensen echt op bokken? Waren het misschien kleine paarden? Ze willen alles weten. De kelder van het kasteel is donker en vochtig en ik moet er niet aan denken dat hier 40 mensen op elkaar zaten. Met een deel van de gevangenen liep het trouwens slecht af. Ze werden opgehangen in een naburig bos aan een boom op een plaats die nu de Galgenboom wordt genoemd. Locatie: Kapellerbos. 

Toren

Na de kelder vervolgen we onze weg door het kasteel en we lopen via een trap weer naar de bovenste omloop. We komen nu bij de overblijfselen van de toren. Van deze hoektoren staan nog twee muren overeind die worden ondersteund door een stalen constructie met een trap naar boven voor de bezoekers. Vanaf de toren hebben we een mooi uitzicht over de omgeving. 

Poortgebouw

Als we weer beneden zijn, steken we het grote plein over en komen bij een gebouw waar hard aan gewerkt wordt. Dit poortgebouw is het eerste gebouw dat weer in volledige staat wordt herbouwd. De gids geeft ons uitleg over het materiaal en het bouwproces. Er ligt tevens een boek met uitleg. De kinderen vinden dit minder interessant en lopen liever wat rond. Voora de schuur met de smederij erin trekt hun aandacht. Op het moment van ons bezoek was het poortgebouw slechts voor een gedeelte af. In September 2021 werd het poortgebouw feestelijk geopend onder andere in het bijzijn van de nazaten van de familie Von Schaesberg die speciaal hiervoor uit Zuid-Duitsland waren overgekomen. 

Rondom het kasteel 

Ook rondom het kasteel zal er in de toekomst van alles te doen en te zien zijn. Een hek aan de linkerkant van het kasteel leidt naar een terrein met onder andere een boogschutterij en een smederij. Het is de bedoeling dat er naast het kasteel nog meer Middeleeuwse gebouwen verrijzen tot een echt ambachtendorp. 

Speeltuin en kinderboerderij

Helemaal aan het einde van onze rondleiding komen we tenslotte uit bij de speeltuin en de kinderboerderij. De speeltuin is uiteraard gelijk een hit. De nieuwe houten speeltoestellen vormen samen een parcours. Mijn dochter rent enthousiast wel vijf keer het parcours rond. In de kinderboerderij vindt je vooral inheemse diersoorten zoals die lang geleden in Zuid-Limburg leefden. Er zijn voornamelijk paarden, geiten, hoenders en varkens. Tot onze grote hilariteit springen een paar brutale geiten over de omheining heen. Daarna rennen ze achter elkaar of achter ons aan. Na een poosje zijn ze het zat en springen ze gewoon weer terug in hun verblijf. 

In de buurt 

Achter het terrein van Kasteel Schaesberg, naast de Hoeve Leenhof, ligt het Kapellerbos. Het Kapellerbos is vernoemd naar de 17e eeuwse kapel die in opdracht van kasteelheer Johan Frederik van Schaesberg werd gebouwd. De kapel zou vroeger de plaats zijn geweest waar de Bokkenrijders samenkwamen en hun eed aflegden. Tegenwoordig heet de kapel de Leenderkapel en is het in gebruik als bedevaartsoord. Locatie: Kapellerbos 

De wederopbouw van Kasteel Schaesberg is een leerzaam, dynamisch en leuk project om van dichtbij mee te maken! 

Praktische informatie

• Waar: Kasteel Schaesberg ligt in de kern Schaesberg in de gemeente Landgraaf. Adres: Slot Schaesberglaan 100, 6371 KZ Landgraaf.

• Parkeren: gratis parkeren kan op de parkeerplaats voor de ingang van het kasteel.

• Openingstijden: Sinds 1 juli 2024 is het Kasteel open van woensdag tot en met vrijdag tussen 10.30 en 15.30. Je kunt het kasteel alleen bezoeken met een rondleiding.

• Prijzen: volwassenen 7 euro pp, senioren 65+ 6,50 euro pp, kinderen 4 t/m 17 jaar 5,00 euro pp, kinderen tot en met 5 jaar gratis. De Museumkaart is hier niet geldig. 

• Tijd nodig: ca. 2 tot 3 uur. Wij kwamen rond 14.30 en bleven tot sluitingstijd om 17.00. 

• Extra informatie: honden zijn hier welkom, mits aangelijnd. Een groot deel van het terrein is helaas niet rolstoeltoegankelijk. 

• Horeca: ja. Alleen koffie of thee. Sanitair is ook aanwezig en gratis.

Kijk voor alle informatie over Kasteel Schaesberg op de website https://www.facebook.com/slotschaesberg