In het noorden van de Eifel ligt een prachtig bos dat populair is bij dagjestoeristen en wandelaars uit Nederland: het Hürtgenwald. Ingeklemd tussen de drie riviertjes Rur, Kall en Wehe straalt het Hürtgenwald een serene rust uit. In de valleien van het bos staan hoge sparren en het vingerhoedskruid tiert er welig. Tijdens wandelingen kom je talrijke kabbelende beekjes en watervallen tegen. Varens en mossen bedekken de vochtige bodem. En langs de rivieren zijn overal de sporen van bevers te vinden. Dit idyllische landschap wordt op veel plaatsen echter wreed verstoord door talloze betonnen constructies. Dit zijn de overblijfselen van de langste en bloedigste slag die op Duits grondgebied heeft plaatsgevonden: de slag om het Hürtgenwald in de herfst- en wintermaanden van 1944/1945. Wij bezochten het “Museum Hürtgenwald 1944 und im Frieden” in het plaatsje Vossenack. Dit museum is geheel gewijd aan de slag om het Hürtgenwald en de nasleep hiervan voor de plaatselijke bevolking. 

Slag om het Hürtgenwald

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte het Hürtgenwald deel uit van de Duitse Westwall, de versterkingen aan het Westfront. Het Hürtgenwald lag in de zogenaamde Siegfriedlinie, een ring van verdedigingswerken lang de Belgische grens tot voorbij de stad Aken. In september 1944 staken Amerikaanse troepen de Duitse grens bij het dorpje Roetgen over. Al gauw kwamen ze hier tot stilstand door onder andere slechte bevoorrading vanuit Nederland. De Duitse troepen die zich terugtrokken uit Frankrijk hergroepeerden zich in het Hürtgenwald. Dit gebied, vol diepe dalen, dichte bossen en onverharde landweggetjes, werd van midden september 1944 tot midden februari 1945 het strijdtoneel tussen Amerikaanse en Duitse troepen. In het begin hadden de Duitsers een grote voorsprong. Zij verschansten zich in de vele dorpjes en bunkers in de bossen.

Vanuit hun schuilplaatsen bestookten zij de Amerikaanse Shermantanks met artillerie- en mortiervuur. De Amerikanen waren dit terrein niet gewend. De tanks kwamen vast te zitten in de modder van de bospaden en soldaten konden zich niet op de hellingen verstoppen. De gevechten in het Hürtgenwald kwamen ten einde in februari 1945 toen de Amerikanen het strategisch gelegen dorp Schmidt innamen en daarna de grote dammen in de Rur. De slag om het Hürtgenwald leidde aan beide kanten tot grote verliezen. De Duitsers verloren 15000 man en de Amerikanen boekten hier hun grootste verlies ooit. Maar liefst 57000 Amerikanen kwamen om in de modder van de Eifel. Het woord “Hürtgen” klinkt in het Engels als “hurt”. En in Amerika staat het Hürtgenwald symbool voor de pijn en het verlies dat zij hier leden. 

Oorlogsmuseum Hürtgenwald

Het museum “Hürtgenwald 1944 und im Frieden” ligt in de plaats Vossenack. Wij bezoeken het museum nadat we een van de trails in het bos hebben gelopen en veel bunkers en andere overblijfselen zijn tegengekomen. Allebei de jongens hebben een grote interesse in alles wat met de Tweede Wereldoorlog te maken heeft. Het museum ligt boven op een heuvel en vanaf hier heb je een goed uitzicht op de omgeving. In de tuin van het museum staan allerlei ijzeren voorwerpen: een deel van een rupsband, ijzeren pijpen, delen van munitie, een deel van een luchtafweergeschut en oude wielen. Het museum zelf is ondergebracht in twee houten gebouwen. Bij binnenkomst lopen we eerst door een lange gang met aan weerskanten oude kaarten en foto’s van het gebied. Het museum is tijdelijk alleen te bekijken in een richting. Dat vinden wij niet erg want zo komen we in alle ruimtes en slaan we niets over. Het museum bestaat voornamelijk uit een privécollectie, aangevuld met vondsten uit het Hürtgenwald zelf, diorama’s en nagemaakte oorlogstaferelen.

Heel veel voorwerpen

Het museum is opgedeeld in verschillende thema’s. Het eerste thema gaat vooral over de geschiedenis van het Hürtgenwald zelf met vondsten uit de ijstijd en de Middeleeuwen. In het tweede gedeelte leren we alles over het Hürtgenwald als deel van de frontlinie en de evacuatie van de inwoners. Er is informatie over de Duitse begraafplaatsen met een lange lijst namen van mannen (en een enkele vrouw) die hier begraven liggen. We zien een mijnenraper en de keuken van een typische Eifelboerderij die werd ingenomen door de Amerikanen. Diverse originele voorwerpen maken de geschiedenis tastbaar. Ook zijn er een aantal oorlogsvoorwerpen te zien die door de lokale bevolking na de oorlog werden gebruikt in het huishouden: een soldatenhelm werd zo een soepkom. De jongens vinden het maar luguber want wie weet was die helm wel van een soldaat die hier vocht.  

Na deze introductie komen we in de ruimtes over de slag om het Hürtgenwald zelf met de focus op de grote Allerseelenschlacht in november 1944. We zien hoe het Duitse leger het Hürtgenwald inneemt en het Amerikaanse leger aanvalt. Dit alles wordt uitgebeeld door scènes met poppen en duizenden voorwerpen. Uniformen, wegwijzers, wielen, tankdelen, geweren, grote en kleine munitie, kaarten, jeeps, munitiekisten, een motor, mijnen, gereedschap, medische voorwerpen, persoonlijke voorwerpen, bijna alles wat met oorlog te maken heeft, is in dit museum te zien. De jongens zijn onder de indruk en stellen veel vragen. We zien vitrines vol met voorwerpen die pas na de oorlog met een metaaldetector uit de grond zijn gehaald. De meest recente voorwerpen werden nog dit jaar gevonden. 

Terwijl mijn man en de jongens nog aandachtig in het museum rondlopen, houdt mijn dochter het al snel voor gezien en we lopen naar buiten. Daar komen we in gesprek met een medewerker die ons vertelt hoe de slag om het Hürtgenwald nog altijd een rol speelt in het leven van de huidige bewoners. Zo moet bij de bouw van een nieuw huis altijd de grond worden onderzocht op munitie en gaan er bij het omzagen van de oudere bomen nog altijd bladen van de zaag kapot door verborgen delen van munitie in de boom. Ook zijn er nog steeds soldaten vermist die mogelijk nog begraven liggen in het bos. Ik ben er van onder de indruk.

Het museum “Hürtgenwald 1944 und im Frieden” is een klein, maar interessant museum boordevol voorwerpen en informatie over de lokale geschiedenis. Een echte aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog en die meer te weten wil komen over de Duitse geschiedenis en de slag in het Hürtgenwald.

Praktische informatie

• Waar: het museum “Hürtgenwald1944 und im Frieden” bevindt zich in het plaatsje Vossenack dat deel uitmaakt van de gemeente Hürtgenwald. Het adres is Pfarrer-Dickmann-Strasse 23, Hürtgenwald-Vossenack.

• Parkeren: parkeren kan gratis op de parkeerplaats naast het museum.

• Openingstijden: het museum is geopend elke zondag van 10.00 tot 17.00 van maart tot november. Gesloten op doordeweekse dagen en op zaterdag.

• Kosten (prijzen 2020): 5 euro voor volwassenen en 3 euro voor kinderen tot 18 jaar.

• Tijd nodig: ongeveer 45 minuten tot een uur.

• Extra informatie: het museum is toegankelijk voor rolstoelen en kinderwagens. De informatie in het museum is in het Duits en Engels. In het museum zijn mondmaskers voor kinderen vanaf 6 jaar en volwassenen verplicht. Vanaf de parkeerplaats van het museum is het ook mogelijk om wandelingen door het gebied te maken.

Kijk voor meer informatie over het museum “Hürtgenwald 1944 und im Frieden hier: https://www.museum-huertgenwald.de/