Een museum saai? Daar zijn wij het niet mee eens. Wij bezoeken met de kinderen graag een van de vele musea die Nederland rijk is. In dit blog: het Spoorwegmuseum in Utrecht.
Mijn kinderen vinden treinen kijken leuk. In elke stad die we bezoeken, is treinen kijken op het lokale station vaste prik. Regelmatig komt er dan een sprinter, eurostar of intercity voorbij. Hoogste tijd dus voor een bezoekje aan een museum waar alles om treinen draait: het Spoorwegmuseum in Utrecht. Een dagje Spoorwegmuseum is het perfecte dagje uit voor kleine en grote treinfanaten.
Geschiedenis van het Spoorwegmuseum
Het Spoorwegmuseum werd al in 1927 opgericht onder de naam Stichting Nederlandsch Spoorwegmuseum. De collectie bevond zich in Utrecht in een gebouw dat er nu niet meer is en bestond voornamelijk uit documentatie en spoorwegattributen. Pas in de jaren 30 werd er ook daadwerkelijk materieel aan de collectie toegevoegd. Een deel hiervan ging helaas verloren in de Tweede Wereldoorlog.

Tijdens de oorlog zelf werd de collectie ondergebracht in het Rijksmuseum in Amsterdam en daarna, in 1944 in het Centraal Station van Amsterdam. Pas in 1954 kwam de collectie naar het huidige gebouw in het Maliebaan Station in Utrecht. Vanwege de groei van de collectie werd het gebouw verschillende keren verbouwd en uitgebreid. Zo ging het museum ook met de tijd mee. Er kwam aandacht voor interactieve displays. In 2005 werd het museum opgedeeld in verschillende werelden en werden er attracties toegevoegd. Zo kwam er zelfs een heuse dark ride, Stalen Monsters. Vandaag de dag is het Spoorwegmuseum echt een museum waar bezoekers zich gemakkelijk de hele dag kunnen vermaken.
Station Maliebaan
Het station Maliebaan is een statig gebouw uit 1874. In die tijd maakten niet veel reizigers gebruik van het station waarna het werd verbouwd tot een station voor goederenvervoer. In de Tweede Wereldoorlog werd het station tijdelijk in gebruik genomen voor de deportatie van Joodse Nederlanders naar kamp Westerbork. Er staat daarom een monument voor het station.
In 1954 kreeg het station een nieuwe bestemming als Spoorwegmuseum. In 2005 werd het station gerenoveerd en in oude staat hersteld. Zo is er nu een prachtige stationshal, een eetzaal en wachtkamers 1e, 2e en 3e klasse. Station Maliebaan beschikt over een werkzaam spoor waarmee bezoekers vanaf Utrecht Centraal Station met de trein het Spoorwegmuseum in kunnen rijden. Je kunt dus ook met de trein naar het Spoorwegmuseum. Hoe leuk is dat?

Materieel
In het Spoorwegmuseum staan ruim 130 objecten tentoongesteld. Je vindt hier locomotieven treinstellen, motorrijtuigen, een paardentram, draisines, verschillende rijtuigen waaronder een rijtuig van de koninklijke familie, goederenwagons, postwagens en een ketelwagen. Het oudste object is een veewagen uit het jaar 1864. Er is ook een locomotief, de SS13, uit 1865. Locomotief De Arend uit 1839 is nog ouder, maar in het Spoorwegmuseum staat een replica uit 1938. De originele Arend werd al in het jaar 1866 gesloopt.

Bezoek aan het Spoorwegmuseum
Wij bezoeken het Spoorwegmuseum in de zomervakantie waardoor het vrij druk is. We waren al eens eerder in het Spoorwegmuseum geweest en de kinderen vonden het zo leuk dat ze nog eens terug wilden. Aangezien parkeren op het terrein op een drukke dag onmogelijk is, parkeren we buiten het museum in de aanpalende woonwijk. Helaas niet goedkoop maar het is op dat moment de enige optie. Je kunt natuurlijk ook met de trein zelf naar het museum komen.
Stationshal
Als we eenmaal binnen zijn, kijken we weer onze ogen uit. De stationshal van het station Maliebaan is zo mooi opgeknapt. Gelijk rechts naast de ingang is een grote wand met koffers. In deze koffers kun je kijken en luisteren naar verhalen van treinreizigers. In de stationshal bezoeken we de verschillende wachtkamers, van de luxe 1e klas wachtkamer tot de houten banken van de 3e klas. Ook nemen we een kijkje in de koninklijke wachtkamer uit 1892. De inrichting hiervan stamt uit het station Den Haag Staatsspoor.
Als we door de stationshal lopen en aan de andere kant naar buiten gaan, komen we langs verschillende rijtuigen van de koninklijke familie. Dit is de tentoonstelling Vorstelijk Reizen. Uiteraard nemen we een kijkje. Zo had koningin Juliana haar eigen rijtuig en haar echtgenoot en de prinsessen hadden weer een ander rijtuig. In het rijtuig van Juliana bevindt zich onder andere een salon, een keukentje en een werk/slaapcoupe. Heel erg luxe is het nu ook weer niet want het zijn nog steeds smalle ruimtes. De kinderen vinden het echter heel bijzonder om te zien.

Treinen door de Tijd
Na de tentoonstelling Vorstelijk Reizen komen we in de grote hal van het museum. De kinderen kijken hun ogen uit want overal staan treinen. We weten eerst even niet waar we moeten beginnen. De kinderen willen nog steeds treinen van binnen bekijken dus we beginnen met de tentoonstelling Treinen door de Tijd. We gaan in de hal naar links. Hier staan de belangrijkste treinen uit de Nederlandse geschiedenis. We bekijken de vele stoomlocomotieven en de houten rijtuigen. Bijna alle locomotieven en treinstellen zijn van binnen te bekijken.
We luisteren naar verhalen van reizigers en machinisten. In een stoomlocomotief moest vooral hard worden gewerkt. Soms waren er naast de machinist nog twee of drie stokers die constant nieuwe kolen in de oven moesten scheppen. Met de opkomst van de diesel- en elektrische locomotieven werden de werkomstandigheden gelukkig een stuk beter en verdwenen de stokers. De kinderen vinden het vooral leuk om in de grote locomotieven te kijken. Een kind is de stoker en de andere de machinist en daarna worden de rollen omgedraaid.


Een deel van de tentoonstelling Treinen door de Tijd is buiten. In het buitengedeelte zien we onder andere een seinhuis, een echte draaischijf en een blokpost. Ik had nog nooit van een blokpost gehoord. Een blokpost is een klein seinhuisje waarin een zogenaamd bloktoestel stond. Hiermee kon de blokwachter de seinen langs het spoor met de hand bedienen. En soms werden ook de spoorbomen van een overweg vanuit de blokpost bediend. Helemaal achterin het buitengedeelte bevindt zich de kleine tentoonstelling “Beladen Treinen”. In een oude bagagewagen, de NS 4088 wordt het oorlogsverleden van deze wagen belicht. Zo werden Joodse Nederlanders, Sinti en Roma per trein naar Westerbork gebracht en van daaruit naar verschillende werk- en vernietigingskampen gebracht. Deze expositie wordt alleen aangeraden voor kinderen van 12 jaar en ouder. Ik bezoek deze expositie met mijn twee oudste kinderen die al heel wat kennis over de Tweede Wereldoorlog hebben.

Na de tentoonstelling Beladen Treinen is het tijd om weer naar binnen te gaan. Wij brachten minstens twee uur door in de tentoonstelling Treinen door de Tijd.
Modellenmagazijn
We staan weer in de stationshal en nemen een kleine pauze. Daarna gaan we het modellenmagazijn in. De naam zegt het al, hier staan honderden treinmodellen. Modellen van bekende Duitse merken maar ook zelfgebouwde modellen, fabrieksmodellen, oud speelgoed en unieke verzamelobjecten. We luisteren naar enkele verhalen van hobbyisten, bouwers en bezitters. Met deze treinmodellen worden hele werelden geschapen. Huizen, bruggen, autootjes, mensen, je kunt het zo gek niet bedenken of het is er. Voorbeelden van deze wereden zijn het Diorama in de Efteling en Railz Miniworld in Rotterdam. Het modellenmagazijn is een kleine maar interessante tentoonstelling voor de echte liefhebbers van modeltreinen.
Techlab
Na het modellenmagazijn is het tijd voor wat actie. Het Spoorwegmuseum beschikt over verschillende attracties en een Techlab. Mijn kinderen zijn wel geinteresseerd in het Techlab. Via de kleine tentoonstellingen “de Loods van Nijverdal” en de “Kinderen van Versteeg” wandelen we naar het Techlab. Onderweg staan beelschermen met een treinenquiz. Ik ben daar niet zo goed is. De jongens daarentegen kunnen bijna alles foutloos beantwoorden. In het Techlab kunnen kinderen tot 12 jaar allerlei proeven met treinenthema doen. Maar ik zie ook pubers fanatiek meedoen aan de proeven en ook volwassenen zijn geconcentreerd bezig.
De kinderen vinden de proefjes erg leuk en als er iets niet lukt, kunnen ze op bijbehorende “spiekbriefjes” kijken hoe de proef verder moet. Mijn dochter vindt vooral de proef met de luchtdruk leuk. Hier moet ze flink pompen om vervolgens de rem van een trein te kunnen bedienen. De jongens zijn niet weg te slaan bij de stoomkring. Aan het einde leggen de kinderen ook nog een klein examen af zodat ze zichzelf echte treinexperts mogen noemen.

Attracties
Omdat het nu al halverwege de middag is en het museum om 17.00 sluit, besluiten we de laatste twee uur die we hebben de attracties te bezoeken. Het voordeel is dat we niet zolang in de rij hoeven te staan omdat het niet meer zo heel druk is.
Stalen Monsters
Naast het Techlab ligt de attractie Stalen Monsters. Dit vinden mijn kinderen ook gelijk de leukste attractie in het Spoorwegmuseum. Stalen Monsters is een dark ride waarbij we in het donker in een karretje langs levensgrote treinen komen. Zo rijden we door een station en komt er een trein recht op ons af. Dit vond mijn dochter zo realistisch dat ze de eerste keer nogal schrikt. Ook zien we monteurs aan het werk in de werkplaats en komen we langs verschillende scenes met treinen. De kinderen vinden deze rit zo geweldig dat we ook nog een tweede en een derde keer gaan. Ze kunnen er geen genoeg van krijgen.
De Grote Ontdekking
Na de Stalen Monsters zetten we koers naar de Grote Ontdekking. In de Grote Ontdekking leren we alles over de eerste stoomlocomotief van Nederland: de Arend. Deze locomotief uit 1839 reed op het traject Amsterdam-Haarlem. We stappen in een lift die ons gevoelde 150 meter diep en twee eeuwen terug brengt. Als we uitstappen komen we eerst in een 19e eeuws Engels dorpje. Hier leren we alles over de geschiedenis van de stoomlocomotief. Vai de straten van het dorpje komen we terecht op het station waar De Arend al wacht voor de eerste rit. Overigens is de Arend in de tentoonstelling De Grote Ontdekking een replica uit het jaar 1939. Via de audiotour komen we alles te weten over de geschiedenis van De Arend. De Grote Ontdekking is erg mooi gemaakt en mijn kinderen dwalen nog even over het dorpsplein voordat we weer terugkeren naar de 21e eeuw.

De Vuurproef
Na De Grote Ontdekking gaan we naar buiten want daar is de laatste attractie: de Vuurproef. De Vuurproef is een virtual reality show in een simulator waarbij iedereen een eigen opdracht krijgt om zo de trein foutloos door een parcours te leiden. Bij de vuurproef is het wat drukker en we staan hier ook wat langer in de rij. Om de zoveel minuten wordt er een groep naar binnen gelaten. Eenmaal binnen komen we eerst door twee verschillende ruimtes. In de eerste ruimte moet je gelijk een kleur kiezen: je kunt kiezen voor een rode, blauwe of groene route. Daarna ga je naar, overeenkomstig je kleur, naar een tweede ruimte. In elke ruimte wordt een verhaal over treinen verteld. Deze voorshows zorgen ervoor dat de kinderen helemaal in het verhaal van de vuurproef opgaan.
De kinderen kunnen niet wachten om de vuurproef te doen. We hebben allemaal voor de blauw wachtrij gekozen en in de vuurproef zelf ga je dan ook in de blauwe trein zitten. Deze treinen zelf zijn een simulator met beeldschermen aan drie kanten. Tijdens de show moeten we allemaal sturen met ons eigen stuur en elke stoel heeft een ander opdracht. Zo moet de ene rij stoelen naar links sturen en de andere rij naar rechts. De vuurproef is superleuk om te doen en ook erg bijzonder om eens mee te maken. Voor mijn dochter van 7 gaat het allemaal wat snel, zij geniet vooral van de beelden.
Speeltuin en terras
In het buitengedeelte van het Spoorwegmuseum bevindt zich ook een grote buitenspeeltuin. De speeltuin is in 2024 geheel vernieuwd en heet Spoortuin. In de Spoortuin zijn een speelparcours, trampolines, graafmachines in een grote zandbak, een klimbrug en glijbanen. Aan de rechterkant van de Spoortuin is een echte tuin aangelegd met elementen als spoorbielzen, treindeuren en treinwielen. Onderstellen zijn omgetoverd tot picknickbanken en er zijn diverse fonteintjes om af te koelen op een warme zomerdag. Picknicken kan ook op het grote buitenterras met bescherming tegen de zon.

Spoorwinkel
In het Spoorwegmuseum is ook een spoorwinkel waar je verschillende leuke treinartikelen kunt kopen. Wij kochten voor de kinderen treinensokken.
Overige activiteiten
Al naar gelang het seizoen organiseert het Spoorwegmuseum verschillende activiteiten. Zo is er in de herfst/winter een schaatsbaan in de centrale hal. Er zijn regelmatig theatervoorstellingen in het stoomtheater en er zijn op bepaalde tijden ook Techlabs XL waar kinderen kunnen deelnemen aan cursussen. Op moederdag kun je naar het Spoorwegmuseum voor een high tea. Hou de agenda op de website in de gaten voor meer activiteiten.

Nog meer treinen?
Op zoek naar nog meer treinen in Nederland? Maak eens een ritje met de stoomtrein op de Miljoenenlijn in Zuid-Limburg!
Praktische informatie
- Waar: Het Spoorwegmuseum bevindt zich in Utrecht. Adres: Maliebaan 16, 3581 XW Utrecht. Je kunt ook het adres Johan van Oldebarneveltlaan 1 te Utrecht gebruiken. Hier kun je aanrijden via Station Galgenwaard.
- Parkeren: Parkeren kan op de parkeerplaats voor het museum. Een parkeerkaart voor de parkeerplatats kost 12 euro voor een dag. Let op: de parkeerplaats voor het Spoorwegmuseum heeft maar 200 parkeervakken en is heel snel vol. Wij hebben de auto in de wijk voor het museum geparkeerd op de Maliebaan. Een dagkaart voor Maliebaan kost 18,50 euro. Uiteindelijk was dat dus maar 6 euro duurder dan een parkeerkaart voor het museum. Parkeren bij het Spoorwegmuseum is dus duur. Wil je niet parkeren, kom dan met het openbaar vervoer. Met de trein rij je zo het museum in.
- Openingstijden: Het Spoorwegmuseum is open van dinsdag tot zondag van 10.00 tot 17.00. In de schoolvakanties is het museum ook open op maandag. Kijk voor de actuele openingstijden op de website.
- Prijzen: Het Spoorwegmuseum is geen goedkoop uitje. Een kaartje kost 19,50 per persoon. Kinderen tot en met 3 jaar zijn gratis. Gratis toegang met de museumkaart. Voor andere passen kijk op de website.
- Tijd nodig: Wij zijn echte museumfanaten en brachten uiteindelijk de hele dag door in het museum. We kwamen binnen rond 10.30 en stonden pas om 17.00 weer buiten. Ik schat dat er toch minimaal drie uur nodig is voor een bezoek afhankelijk van je interesses en van de leeftijd van de kinderen.
- Horeca: je kunt in het Spoorwegmuseum op verschillende plaatsen iets eten en drinken. Het is toegestaan om je eigen proviand mee te nemen. In de hal van station Maliebaan zit een restauratiezaal die in het weekend en in de schoolvakanties open is. Hier kun je voornamelijk koffie met gebak kopen. In het museum zelf zit buffetrestaurant De Remise. Hier kun je eenvoudige dingen als belegde broodjes, friet en snacks bestellen. De prijzen liggen tussen de 5 en 20 euro.
- Sanitair: In het Spoorwegmuseum is voldoende schoon sanitair aanwezig. Wc’s kun je onder andere vinden bij de ingang in het Maliebaanstation, naast het modellenmagazijn, naast de attractie Stalen Monsters en naast de attractie De Grote Ontdekking
- Extra informatie: reserveren voor het Spoorwegmuseum is niet nodig. Het Spoorwegmuseum is goed toegankelijk voor minder-validen en rolstoelen met uitzondering van de attractie Stalen Monsters en de treinstellen waar je naar binnen kunt. Hier staan namelijk hoge stalen trappen. Informatie in het museum is beschikbaar in het Nederlands en in het Engels.
Kijk voor meer informatie over het Spoorwegmuseum op de website.